Η διατροφική διαδικασία είναι συνυφασμένη με την ύπαρξη ζωής και πρόκειται για πολύπλοκη δραστηριότητα. Από τον πρωταρχικό στόχο της επιβίωσης και της αναζήτησης θρεπτικών συστατικών για την παροχή ενέργειας, σήμερα πλέον, η σχέση του ανθρώπου με την διατροφή είναι περίπλοκη. Σύμφωνα με κλινικές έρευνες και πειραματικές μελέτες υπάρχουν στοιχεία ότι τα υπερφαγικά επεισόδια, η βουλιμία, η νευρική ανορεξία είναι διαταραχές πρόσληψης τροφής και σχετίζονται άμεσα με τις σκέψεις και τα συναισθήματα του ατόμου (γνωστική συμπεριφορική προσέγγιση). Ο εγκέφαλος ενός ανθρώπου σε άμεση συνεργασία με το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), σε περίπτωση που το άτομο έχει έλλειψη ενέργειας, μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση των φυσιολογικών διεργασιών σηματοδοτεί την ανάγκη για κατανάλωση τροφής. Η όρεξη ελέγχεται ξεχωριστά από το μοντέλο ενεργειακής ισορροπίας της ρύθμισης βάρους, αλλά σχετίζεται με την ενεργειακή ισορροπία καθώς διαμορφώνει την διαδικασία πρόσληψης τροφής. Συνεχίζοντας μετά από επαρκή κατανάλωση, οι διεργασίες σηματοδοτούν τον τερματισμό της διαδικασίας. Ωστόσο, η ομοιοστατική ρύθμιση της κατανάλωσης τροφής δοκιμάζεται συνεχώς από την πανταχού παρουσία τροφίμων και επηρεάζεται ακόμα και χωρίς την ύπαρξη του αισθήματος της πείνας ή ακόμα και πέρα από την αίσθηση του κορεσμού. Έτσι αποδεικνύεται ότι οι μηχανισμοί του εγκεφάλου που κινητοποιούνται από τις τροφές συνδέονται άμεσα με την συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Οι νευροδιαβιβαστές είναι ουσίες του εγκεφάλου που δρουν ως αγγελιοφόροι και μεταδίδουν τα μηνύματα από νεύρο σε νεύρο μέσω του ΚΝΣ και το επίπεδά τους αλλάζουν ανάλογα με τις εξωτερικές συνθήκες που επικρατούν στους διάφορους τομείς της ζωής του ανθρώπου με στόχο την διατήρηση της εγκεφαλικής ισορροπίας.
Όταν το άτομο είναι φορτισμένο συναισθηματική η σχέση ισορροπίας μεταξύ διατροφής και ατόμου διαταράσσεται. Ένα κοινωνικό φαινόμενο που επηρεάζει πολύ τον άνθρωπο είναι η αφθονία σε τρόφιμα, η ευκολία στην πρόσβασή τους, η μεγάλη ποικιλία καθιστούν τις διατροφικές επιλογές ανταμοιβή για την συμπεριφορά του ανθρώπου και συνδέονται με τα συναισθήματα και την διάθεσή του. Προσθέτως η επιτυχία, η αποτυχία, η επιβράβευση, οι κρίσεις, το στρες, η σύγκρουση με πολλαπλές πτυχές της προσωπικότητας του ανθρώπου κατά τα στάδια ανάπτυξής του επηρεάζουν την διατροφική συμπεριφορά. Για πολλούς ανθρώπους από μέσο επιβίωσης το φαγητό αποτελεί εσφαλμένα μέσω παρηγοριάς, απόσπασης προσοχής και ανταμοιβής. Η διατροφή παίρνει το ρόλο του καταφυγίου και προσφέρει αίσθημα ασφαλείας.
ΟΡΙΣΜΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ
Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής ορίζονται ως ψυχοπαθολογικές καταστάσεις διατροφικής συμπεριφοράς, δηλαδή αποτελούν εξωτερικά σημάδια εξωτερικών και ψυχολογικών προβλημάτων. Πιο επεξηγηματικά αποτελούν τον τρόπο καταστολής προβλημάτων σχετικών με την ανάπτυξη, τις συνθήκες διαβίωσης και το εργασιακό περιβάλλον, καθώς και με τις σχέσεις του ατόμου, τόσο με τον περίγυρο όσο και με τον ίδιο του τον εαυτό (εικόνα σώματος). Κάθε άτομο διαφέρει ως προς την σχέση με την διατροφή του, το σώμα του καθώς και με την συναισθηματική του έκφραση. Οι κλινικές έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα στρέφονται στον τρόπο διατροφής για να εκδηλώσουν σκέψεις και συναισθήματα. Δηλαδή, μετατρέπουν την πράξη θρέψης σε μια καταναγκαστική συμπεριφορά που πλήττει την ποιότητα ζωής τους. Οι πιο γνωστές διατροφικές διαταραχές: α. ψυχογενείς ανορεξία, β. ψυχογενείς βουλιμία, γ. διαταραχή υπερφαγίας. Οι παράγοντες πρόκλησης των διατροφικών διαταραχών:
1. Κληρονομικότητα
2. Βιολογικοί παράγοντες
3. Ψυχολογικοί παράγοντες
4. Κοινωνικοί παράγοντες
5. Γεγονότα της ζωής
6. Συμπεριφορά οικογένειας
7. Τραυματικές καταστάσεις.
8. Προσωπικότητα
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ
Επιτακτική ανάγκη για προβλήματα διατροφικών διαταραχών είναι η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση διατροφικής διαταραχής από εξειδικευμένους επιστήμονες υγείας. Η δυσκολία της διάγνωσης έγκειται στα προσωπικά χαρακτηριστικά των ατόμων, καθώς και στην άρνηση που βρίσκεται το άτομο που νοσεί. Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις ποικίλουν ανάλογα με την ψυχοπαθολογική κατάσταση του ασθενούς και την δομή της προσωπικότητάς του. Οι παράγοντες που καθορίζουν την επιλογή της θεραπευτικής μεθόδου είναι η προσωπικότητα του επαγγελματία, οι συγκυρίες, η πειστικότητα της θεραπευτικής προσέγγισης, η θεματική του εξειδίκευση και τα ερευνητικά δεδομένα για την αποτελεσματικότητα της τεχνικής. Σημαντική είναι η γνωστική συμπεριφοριστική θεραπεία κατά την οποία η συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα μάθησης και συνεπώς αλλάζει. Το άτομο – ασθενής προγραμματίζει στόχους και καθίσταται υπεύθυνο για την επίτευξή τους. Επίσης βασίζεται στο γεγονός ότι τα συναισθήματα που γεννιούνται από συγκεκριμένες σκέψεις υποκινούν την συμπεριφορά, δίνει έμφαση στις γνωστικές διεργασίες και στοχεύει στην γνωστική αλλαγή που θα επιφέρει την αλλαγή στην συμπεριφορά. Η συγκεκριμένη θεραπεία προσφέρει την αποτελεσματικότερη προσέγγιση στην θεραπεία της ανορεξίας και της βουλιμίας. Στόχος του ψυχολόγου είναι η καθοδήγηση με δομημένο τρόπο ώστε το άτομο να συνειδητοποιήσει το τρίπτυχο των σκέψεων, συμπεριφορών και συναισθημάτων που συνδέεται με την πρόσληψη τροφής και την εικόνα του εαυτού. Τελικός στόχος είναι η αλλαγή σε υγιή τρόπο σκέψης του ατόμου και συνεπώς στην υιοθέτηση θετικών συμπεριφορών ως προς την διατροφή. Η συμμετοχή του ασθενούς στην διαδικασία της θεραπείας είναι ενεργή και η έμφαση δίνεται στο πρόβλημα του παρόντος.
